شرق‌گرایی ترکیه
۱۳۸۸ آبان ۱۸, دوشنبه
محمود احمدینژاد به ترکیه سفر کرده است. این سفر حدود دو هفته پس از سفر رجب طیب اردوغان به ایران صورت گرفته است. قصد اصلی سفر احمدینژاد به ترکیه شرکت در نشست اقتصادی سازمان کنفرانس اسلامی است. قرار بود عمر حسن البشیر، رئیس جمهور سودان نیز در این نشست شرکت کند.
ماجرای البشیر
در روزهای اخیر مدام به ترکیه انتقاد می‌شد که چرا بشیر، رئیس جمهور سودان را هم برای شرکت در نشست اقتصادی سازمان کنفرانس اسلامی دعوت کرده است. بشیر به حکم دادگاه بین‌المللی لاهه به خاطر جنایاتش در دارفور زیر پیگرد قرار دارد.
سازمان‌های حقوق بشر از ترکیه خواسته بودند اگر بشیر پا به خاک آن کشور نهاد، وی را دستگیر کنند.
رجب طیب اردوغان، اتهامی را که به عمر البشیر زده می‌شود، پس زده و گفته است که فرد مسلمان مرتکب نسل‌کشی نمی‌شود. ماجرا می‌توانست بالا بگیرد، اما فروکش کرد، چون بشیر از سفر به ترکیه منصرف شد.
با وجود این، روزنامه‌ی "تایمز مالی" (نشر آلمانی) ماجرا را تحریک‌آمیز می‌داند. در این روزنامه آمده است: «تحریک دیگر از این بزرگتر نمی‌توانست باشد: ترکیه تازه پس از یک فشار عظیم بین‌المللی در روز یکشنبه اعلام کرد که در استانبول پذیرای رئیس جمهور تحت تعقیب بین‌المللی سودان، عمر حسن البشیر نخواهد بود.
حکومت ترکیه مدتی طولانی دربرابر درخواست اتحادیه‌ی اروپا مقاومت می‌کرد، درخواست در این باره که اسم بشیر را از فهرست مهمانان خط زند. عبدالله گل گفت که مخالفت "دخالت" دیگران است و به این نکته اشاره کرد که موضوع نه یک دیدار دوجانبه، بلکه نشست سران در چارچوب سازمان کشورهای اسلامی است.»
به نوشته‌ی این روزنامه راه حل در ثانیه‌ی آخر پیدا شد. و راه حل این شد که خود بشیر از سفر امتناع کند.
حساسیت به رابطه ایران و ترکیه
به سفر احمدینژاد به ترکیه نیز، متحدان غربی این کشور با حساسیت می‌نگرند. حساسیت هم به خاطر نفس رابطه‌ی ایران و ترکیه است و هم به خاطر نقش احتمالی ترکیه در کشمکش اتمی.
پیش از سفر احمدینژاد، خبرهایی در مورد نقش احتمالی‌ای که ترکیه می‌تواند در پیشبرد معامله اتمی با ایران ایفا کند، منتشر شده بود. مبنای این خبرها پیشنهاد محمد البرادعی بود. مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در واکنش به نگرانی‌های تهران در مورد معامله اتمی، پیشنهاد کرده است که اورانیوم کم‌غلظت ایران نخست به ترکیه منتقل شود و در برابر روسیه و فرانسه اورانیوم ۲۰ درصدی برای استفاده در رآکتور پژوهشی تهران در اختیار دولت ایران بگذارند.
روزنامه‌ی "تایمز مالی" (نشر آلمانی) آن حساسیتی را بازتاب می‌دهد که به خاطر نفس رابطه‌ی میان ترکیه و ایران برانگیخته شده است. از نظر این روزنامه، مناسبات گرم ترکیه با ایران و سوریه، به دلیل آن است که ترکیه به شرق گرایش یافته است. مقامات ترکیه این موضوع را انکار می‌کنند. اردوغان بعد از سفر اخیرش به ایران گفت که ترکیه در غرب لنگر انداخته اما با همسایگانش نیز روابط خوبی دارد.
شرق‌گرایی و عثمانی‌گرایی
از نظر "تایمز مالی" ماجرای البشیر نمودی از گرایش ترکیه به شرق است. این شرق‌گرایی به باور زیلکه مرتینز، گزارشگر این روزنامه در اورشلیم باعث شده که روابط ترکیه با اسرائیل تیره شود. به نوشته‌ی مرتینز بیشترین نگرانی از این بابت است که ترکیه به ویژه با آن کشورهایی از "شرق" رابطه‌ی خوبی دارد که خصم اسرائیل هستند: ایران و سوریه.
"تایمز مالی" به آنچه در مورد ترکیه شرق‌گرایی‌اش می‌نامد، نام مشخص‌تری هم می‌دهد: نوعثمانی‌گرایی، گرایشی جدید به احیای امپراطوری عثمانی. نویسنده‌ی "تایمز مالی" می‌نویسد که این اصطلاح را از رسانه‌های خود ترکیه برگرفته است.
ترکیه از نظر نویسنده‌ی "تایمز مالی" با گرویدن به شرق از نظر اقتصادی قوی نمی‌شود، اما اهمیت سیاسی می‌یابد و ممکن است نقش رهبری‌کننده‌ای در منطقه ایفا کند.
به نوشته‌ی "تایمز مالی" اسرائیل و ایالات متحده‌ی آمریکا، اروپا را باعث "شرق‌گرایی" ترکیه می‌دانند. آنها استدلال می‌کنند که اگر اتحادیه‌ی اروپا در پذیرش ترکیه تعلل نمی‌کرد، در ترکیه گرایش به شرق تقویت نمی‌شد.